Antyk - wstępna charakterystyka epoki

Czas trwania epoki:

• Obejmuje około 13 wieków.
• Umowną datą wygaśnięcia jest rok 476 - upadek Rzymu.

Filozofowie:

• Sokrates - wprowadził pojęcie cnoty (doskonałość, mądrość, umiejętność panowania nad sobą, sprawiedliwość). Najważniejsza jest wiedza o tym co dobre i złe. Zmodyfikował pojęcie duszy (gr. psyche) jako źródła wiedzy, mądrości będącej w człowieku.
  Nie uznawał słowa pisanego; nie pozostawił po sobie żadnego dzieła.
  "wiem, że nic nie wiem" - świadomość braku pełnej wiedzy.
• Platon - uczeń Sokratesa; Uważał, że każda rzecz istniejąca na ziemi jest cieniem, odbiciem pierwowzoru w świecie bytów idealnych, świecie idei. 
• Arystoteles - uczeń Platona; wprowadził pojęcie eudaimonii (ostateczny ideał, jaki osiągnąć powinien każdy człowiek). Uważał, że należy myśleć konkretnie, podstawowym pojęciem jego filozofii jest substancja (byt, każda rzecz)
  SUBSTANCJA = FORMA + MATERIA
  Wprowadził zasadę złotego środka

Podział Filozofii

POSTAWY ŻYCIOWE

• Cynizm - liczy się tylko cnota, zobojętnienie, szczęście osiągnięte poprzez spełnianie potrzeb życiowych (Diogenes z Synopy)
• Hedonizm - cnota=przyjemność zmysłowa, rozkosz to dobro i cel życia, brak baz moralnych, zło to rzeczy przykre (Arystep z Cyreny) 
• Epikureizm - szczęśliwość człowieka osiągana przez rozumne dobieranie przyjemności, korzystanie z życia w sposób umiarkowany, epikurejczycy byli materialistami.
  
• Stoicyzm - surowość w przestrzeganiu zasad, spokój, opanowanie, unikanie namiętności, cnota to szczęście i jedyne dobro, osiągnięcie szczęścia poprzez dyscyplinę moralną, zachowanie dystansu - rozum to przewodnik, ideałem człowieka jest mędrzec, rozważania na temat przyrody (Zenon z Kition)
• Sceptycyzm - poznanie świata nie jest pewne, nic nie jest pewne. Sceptyk zawiesza sąd, brak zaangażowania, nieczułość, niewrażliwość

MIT - opowieść narracyjna, próbująca niebezpośrednio (np. symbolicznie) wyjaśnić okoliczności narodzin oraz pochodzenie bogów, świata, ludzi. Mity funkcjonują poza czasem, są ahistoryczne, nie można ich przypisać do określonej epoki. Z reguły mają charakter poetyczny, są pełne dramatycznych napięć, personifikują przedstawiony świat; źródło tragedii i eposów. 

- opowieść o bogach i bohaterach, skodyfikowana w warstwie fabularnej, wyrażająca wierzenia danej społeczności. Uzewnętrznienie archetypów tkwiących w podświadomości wszystkich ludzi.

Funkcje mitów

• moralna
• społeczna
• historyczna
• poznawcza
• wyjaśniająca 
• religijna - wyjaśnia sens obrzędów sakralnych.

ARCHETYP - pojęcie psychologiczne, wprowadzone przez Karola Gustawa Junga; prastary wzorzec wchodzący w obręb zbiorowej nieświadomości, istniejący odwiecznie w umysłowości ludzkiej, określa wyobrażenie o świecie, przeżycia religijne, zachowania, będący reprezentacją koniecznej psychologicznej reakcji na pewne typowe sytuacje. Pojawiają się w literaturze najczęściej jako symbole, personifikacje (np. Ikar - personifikacja dążności do przekroczenia własnych ograniczeń).

ZBIGNIEW HERBERT - Apollo i Marsjasz

Mit - opowiada o pojedynku Marsjasza - mężczyzny grającego na fletni - z Apollem - najpiękniejszym z bogów, bogiem muzyki grającym na cytrze. Sędziami byli pasterze, wygrał Apollo i w ramach kary obdarł Marsjasza ze skóry. 

Wiersz

Podmiot liryczny jest świadkiem wydarzeń, obserwatorem, relacjonuje, przypomina narratora, zachowuje obiektywizm. 

Liryka narracyjna, brak odautorskiego komentarza, niewielka fabuła.

Apollo, miłośnik piękna, sztuki przejawia się jako bezwzględny oprawca, pewny siebie, beznamiętny, dumny ze zwycięstwa, łamie reguły moralne, karze Marsjasza za przegraną. Kara nie dotyczy jednak samej przegranej, ale postawy wobec bóstwa. Jest to kwintesencja człowieczeństwa w relacji z bóstwem. 

Według poety, zwycięstwo boga nie jest oczywiste. Uznaje cierpienie Marsjasza jako coś nieestetycznego. W Apollo jest niepokój, bo podejrzewa, że z krzyku mężczyzny może narodzić się nowa, wyrażająca emocje sztuka. Zwycięzcą wydaje się zatem być Marsjasz, jego krzyk silnie oddziałuje na przyrodę. Reakcja natury jawi się jako wskaźnik zwycięstwa. 

Apollo wyraża sztukę doskonałą, idealną, chłodną, klasycystyczną, beznamiętną, intelektualną, w której forma ma wartość nadrzędną nad oddziaływaniem.

Marsjasz uosabia sztukę emocji, przeżyć, bliskości życia, bólu i cierpienia.

Zbigniew Herbert dokonuje reinterpretacji mitu, odczytuje go na nowo. Nie negując sztuki Apollona, opowiada się za nową sztuką Marsjasza.